Krokus, znany także pod łacińską nazwą Crocus, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych zwiastunów wiosny na półkuli północnej. Delikatne, często pojawiające się spod śniegu kwiaty od wieków fascynują ogrodników, botaników i podróżników. Rodzaj Crocus obejmuje dziesiątki gatunków, z których część stała się ważna gospodarczo, jak choćby krokus uprawny będący źródłem cennej przyprawy – szafranu. Inne gatunki cenione są głównie jako rośliny ozdobne, chętnie sadzone w ogrodach, parkach, a nawet miejskich trawnikach.
Systematyka, pochodzenie i ogólna charakterystyka rodzaju Crocus
Rodzaj Crocus należy do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), a więc spokrewniony jest z irysami, mieczykami oraz frezjami. Obejmuje około 90–100 opisanych gatunków, choć liczba ta zmienia się wraz z rozwojem badań taksonomicznych, szczególnie molekularnych. Krokusy są roślinami zielnymi, wieloletnimi, wytwarzającymi podziemne organy przetrwalne w postaci kulistych lub lekko spłaszczonych bulwocebul, często otoczonych brunatnymi łuskami. To właśnie dzięki nim krokusy mogą przetrwać niekorzystne warunki, jak letnia susza lub zimowe mrozy.
Naturalny zasięg rodzaju Crocus obejmuje przede wszystkim regiony o klimacie umiarkowanym i ciepłym Eurazji – od Półwyspu Iberyjskiego i północno-zachodniej Afryki, przez basen Morza Śródziemnego, Bałkany i Azję Mniejszą, aż po Iran, Afganistan, a nawet zachodnie Himalaje. Szczególnie bogata w gatunki jest strefa śródziemnomorska i obszary górskie południowo-wschodniej Europy oraz zachodniej Azji. Wiele krokusów ma bardzo ograniczone, lokalne zasięgi, związane z konkretnymi masywami górskimi czy typami siedlisk.
Krokusy wykazują sezonowy rytm rozwojowy. Większość gatunków należy do geofitów wiosennych – pojawiają się bardzo wcześnie, nieraz już pod koniec zimy, intensywnie rosną, kwitną i zawiązują nasiona, a następnie nadziemne części zasychają, pozostawiając w glebie jedynie bulwocebule. Istnieją również gatunki jesienne, które rozpoczynają kwitnienie we wrześniu lub październiku, nierzadko zanim wytworzą w pełni rozwinięte liście. Taki cykl jest przystosowaniem do warunków klimatycznych regionów, skąd pochodzą – zwłaszcza gór i obszarów o wyraźnej sezonowości opadów.
Występowanie i zasięg geograficzny krokusów
Zasięg krokusów jest nierównomierny – jedne gatunki mają bardzo szerokie areały, inne znane są jedynie z kilku stanowisk. Europa stanowi jedno z głównych centrów różnorodności rodzaju Crocus. W Europie Zachodniej i Środkowej dziko rosną m.in. Crocus vernus (krokus wiosenny) i Crocus albiflorus, spotykane na łąkach górskich, polanach leśnych oraz w prześwietleniach lasów. Na Półwyspie Iberyjskim oraz we Francji występują liczne endemiczne gatunki przystosowane do suchszych, skalistych siedlisk. Basen Morza Śródziemnego to prawdziwa mozaika krokusów – wiele z nich związanych jest z wapiennymi zboczami, macierzystymi glebami, a nawet subalpejskimi murawami.
Bałkany, Grecja i Turcja należą do najbogatszych pod względem liczby gatunków regionów. Tamtejsze krokusy wykazują ogromne zróżnicowanie barw, wielkości i terminów kwitnienia. Część z nich rośnie na stosunkowo nisko położonych, otwartych terenach, inne – na wysoko położonych halach, gdzie śnieg zalega długo, a sezon wegetacyjny jest krótki. W krajach takich jak Bułgaria, Macedonia Północna czy Albania krokusy stały się charakterystycznym elementem krajobrazu wiosennego, a ich masowe kwitnienie przyciąga turystów i miłośników fotografii przyrodniczej.
Na wschód od obszaru śródziemnomorskiego krokusy sięgają przez Kaukaz i Bliski Wschód po Iran oraz górzyste regiony Azji Środkowej. W tych rejonach szczególnie istotne są gatunki przystosowane do warunków stepowych, półpustynnych oraz wysokogórskich. Krokusy spotykane są tu na kamienistych zboczach, w szczelinach skał, a nawet na słabo zadrzewionych stokach, gdzie korzystają z wiosennego nawodnienia spowodowanego topnieniem śniegów. Nieliczne gatunki docierają do zachodnich Himalajów, co pokazuje dużą plastyczność ekologiczno-klimatyczną rodzaju.
Poza naturalnym obszarem występowania krokusy zostały rozpowszechnione przez człowieka jako rośliny ozdobne oraz użytkowe. Zadomowiły się w licznych krajach o klimacie umiarkowanym, m.in. w Ameryce Północnej, Nowej Zelandii czy południowej Australii. W wielu miejscach stały się zdziczałymi elementami flory, zwłaszcza w pobliżu dawnych ogrodów i parków. Jednak w przeciwieństwie do niektórych roślin ozdobnych, krokusy rzadko zachowują się jak agresywne gatunki inwazyjne, głównie z uwagi na dość specyficzny cykl życiowy i ograniczony sposób rozprzestrzeniania się.
Wygląd i budowa krokusów
Krokusy, mimo pozornie prostej budowy, są bardzo zróżnicowane morfologicznie. Podstawowym organem przetrwalnym jest bulwocebula, z której każdego roku wyrastają liście i kwiaty. Bulwocebule są zwykle spłaszczone, otoczone suchymi, włóknistymi lub siatkowatymi łuskami, które chronią delikatne tkanki przed wysychaniem i uszkodzeniami mechanicznymi. U wielu gatunków starsza bulwocebula stopniowo obumiera, a u jej podstawy powstają nowe, mniejsze bulwy potomne, co prowadzi do powstawania małych kęp.
Liście krokusów są wąskie, równowąskie, często o charakterystycznym, srebrzystym lub jaśniejszym pasku biegnącym centralnie wzdłuż blaszki. Wyrastają one u nasady łodygi, tworząc rozety przypominające darń. U większości gatunków liście rozwijają się wraz z kwiatem lub tuż po kwitnieniu; jednak u gatunków jesiennych może być odwrotnie – najpierw pojawiają się kwiaty, a dopiero później liście, co bywa zaskakujące dla obserwatorów przyzwyczajonych do klasycznego schematu rozwoju.
Kwiaty krokusów są pojedyncze lub nieliczne, osadzone na krótkich, skrytych w ziemi pędach, tak że ponad powierzchnię gleby wystaje przede wszystkim kolorowa okwiatnia. Pojedynczy kwiat ma formę lejkowatej lub dzwonkowatej rurki rozszerzającej się w sześć barwnych listków (okwiat zamiast wyraźnego podziału na kielich i koronę). Paleta barw krokusów jest niezwykle szeroka: występują odcienie bieli, żółci, fioletu, purpury, niebieskiego, zdarzają się także kwiaty paskowane, cętkowane czy z kontrastowymi żyłkami. Wnętrze kwiatu zwykle wyraźnie kontrastuje z zewnętrzną stroną listków okwiatu.
W centrum kwiatu znajdują się pręciki oraz słupek zakończony znamieniem. U szafranu uprawnego, czyli Crocus sativus, znamiona są wyjątkowo długie, intensywnie pomarańczowe lub czerwone – to właśnie one, po wysuszeniu, stanowią znaną przyprawę. Kwiaty krokusów są zazwyczaj zapylane przez owady: pszczoły, trzmiele, muchówki, a także motyle dzienne i nocne. Ponieważ pojawiają się bardzo wcześnie w sezonie, stanowią cenne źródło nektaru i pyłku dla pierwszych wiosennych owadów zapylających.
Owoc krokusa ma postać niewielkiej, trójkomorowej torebki, w której znajdują się drobne nasiona. U niektórych gatunków nasiona wyposażone są w przydatki chętnie zjadane przez mrówki, co sprzyja rozsiewaniu (myrmekochoria). Większość gatunków jednak rozmnaża się w naturalnych warunkach głównie wegetatywnie, poprzez dzielenie się bulwocebuli i tworzenie nowych egzemplarzy w obrębie jednej kępy.
Siedliska, wymagania ekologiczne i przystosowania
Krokusy zasiedlają szeroką gamę siedlisk – od wilgotnych łąk i polan, przez świeże lasy liściaste i mieszane, po suche zbocza górskie i skaliste stepy. Wspólną cechą większości gatunków jest jednak przystosowanie do względnie krótkiego okresu sprzyjających warunków wzrostu. Krokusy wiosenne korzystają z wczesnowiosennej wilgoci glebowej oraz pełnego dostępu światła, zanim rozwiną się liście drzew. Dzięki temu mogą zmagazynować wystarczającą ilość substancji zapasowych w bulwocebulach.
W górach krokusy często rosną na wysokościach powyżej 1000 m n.p.m., gdzie występują długie, śnieżne zimy i chłodne lata. Ich bulwocebule są odporne na niskie temperatury, a młode pędy potrafią wznawiać wzrost po przymrozkach. Na halach oraz w strefie subalpejskiej krokusy tworzą malownicze dywany, pojawiające się zaraz po roztopach. W takich warunkach niezwykle ważne jest szybkie zakończenie cyklu życiowego – roślina musi zakwitnąć, zostać zapylona, wytworzyć nasiona i zgromadzić zapasy zanim nadejdzie kolejna zima.
Gatunki pochodzące z obszarów śródziemnomorskich i stepowych są z kolei lepiej przystosowane do okresowych susz oraz wysokich temperatur w lecie. Ich nadziemne części zanikają w najgorętszych miesiącach, gdy dostęp do wody jest ograniczony, a rozwój gleby płytki. Bulwocebule pozostają w stanie uśpienia do czasu nadejścia sezonu deszczowego (zwykle jesienią lub wczesną zimą), kiedy to następuje wznowienie wzrostu i kwitnienie.
Krokusy wykazują też pewne przystosowania anatomiczne: wąskie liście zmniejszają powierzchnię transpiracji, a gruba kutykula ogranicza parowanie. Wiele gatunków preferuje gleby przepuszczalne, bogate w materię organiczną, ale o dobrej aeracji, co zapobiega gniciu bulwocebul. Zbyt ciężkie, gliniaste podłoże może hamować rozwój lub sprzyjać chorobom grzybowym. W naturze często zasiedlają gleby wapienne lub lekko zasadowe, choć w ogrodach radzą sobie na różnorodnych typach podłoża.
Znaczenie gospodarcze i zastosowanie człowieka
Najbardziej znanym gospodarczo gatunkiem rodzaju Crocus jest krokus uprawny, Crocus sativus, będący źródłem przyprawy określanej mianem szafran. Uprawa szafranu ma długą historię – sięga starożytności i wiąże się z obszarem Bliskiego Wschodu, Persji oraz basenu Morza Śródziemnego. Szafran uzyskuje się z wysuszonych znamion słupków, które są niezwykle aromatyczne i barwią potrawy na intensywny żółtopomarańczowy kolor. Z powodu wysokich kosztów produkcji – do uzyskania kilograma przyprawy potrzeba setek tysięcy kwiatów, zbieranych ręcznie – szafran należy do najdroższych substancji roślinnych świata.
Szafran znalazł zastosowanie nie tylko w kuchni, ale również w medycynie tradycyjnej, kosmetyce oraz przemyśle farbiarskim. W dawnych czasach używano go do barwienia tkanin i iluminacji rękopisów. W medycynie ludowej przypisywano mu właściwości przeciwdepresyjne, poprawiające trawienie, a także działanie wzmacniające. Współczesne badania sugerują, że niektóre składniki szafranu mogą wpływać na nastrój oraz funkcje poznawcze, jednak stosowanie farmakologiczne wymaga ostrożności i dalszych badań.
Poza szafranem krokusy są przede wszystkim roślinami ozdobnymi, odgrywającymi istotną rolę w ogrodnictwie. Setki odmian i mieszańców powstały dzięki hodowli gatunków dzikorosnących, zwłaszcza Crocus vernus, Crocus chrysanthus czy Crocus tommasinianus. Cenione są za wczesne i obfite kwitnienie, niewielkie wymagania glebowe oraz zdolność do samodzielnego rozrastania się w kępy. Z powodzeniem sadzi się je na trawnikach, w ogrodach skalnych, na rabatach bylinowych oraz w pojemnikach na balkonach i tarasach.
W parkach miejskich krokusy często wykorzystywane są do tworzenia dużych, efektownych nasadzeń naturalistycznych. Sadzone w setkach lub tysiącach sztuk potrafią wczesną wiosną diametralnie odmienić krajobraz, wprowadzając intensywne plamy kolorów. Tego typu nasadzenia sprzyjają także owadom zapylającym, które zyskują wczesne źródło pokarmu w niekiedy ubogim w kwiaty środowisku miejskim.
W pewnych regionach krokusy zyskały też znaczenie kulturowe i symboliczne. Są kojarzone z nadejściem wiosny, odrodzeniem i nadzieją. W wielu miejscach organizuje się lokalne festiwale związane z masowym kwitnieniem krokusów na halach górskich czy w parkach. Fotografie dywanów krokusów obiegają media społecznościowe, utrwalając ich rolę jako jednego z najbardziej rozpoznawalnych symboli budzącej się przyrody.
Krokusy w Polsce – gatunki, ochrona i rola w przyrodzie
W Polsce dziko występuje kilka gatunków krokusów, a najbardziej znanym jest szafran spiski (Crocus sp. znany potocznie jako krokus tatrzański). W rzeczywistości nazewnictwo bywa skomplikowane, a botanicy wciąż dyskutują nad rangą poszczególnych form. Największą sławę zdobyły krokusy tatrzańskie i podhalańskie, tworzące spektakularne fioletowe dywany na polanach Tatr i Podhala, takich jak Dolina Chochołowska czy Kalatówki. Każdej wiosny przyciągają one rzesze turystów, co wymaga odpowiedniego zarządzania ruchem, aby nie niszczyć delikatnych roślin.
Krokusy w Polsce są objęte ochroną gatunkową – dotyczy to zwłaszcza populacji naturalnych. Ochrona jest konieczna, ponieważ nadmierne zadeptywanie, zrywanie kwiatów, a także przekształcanie siedlisk (np. intensywne użytkowanie łąk, zabudowa, melioracje) mogą prowadzić do zaniku stanowisk. Parki narodowe i krajobrazowe, a także lokalne społeczności, podejmują działania edukacyjne, aby podkreślić wartość przyrodniczą krokusów i uczyć właściwego zachowania na obszarach ich masowego występowania.
Poza górami krokusy coraz częściej spotyka się w miastach, ogrodach przydomowych i ogródkach działkowych jako rośliny sadzone. Zdziczałe osobniki mogą utrzymywać się przez wiele lat, tworząc barwne plamy w trawnikach czy przy drogach. Choć nie są rodzimym elementem wszystkich tych siedlisk, pełnią pozytywną rolę ekologiczną, dostarczając wczesnowiosennego pokarmu dla pszczół miodnych, dzikich pszczół i trzmieli, które po zimie potrzebują łatwo dostępnego nektaru i pyłku.
Rola krokusów w ekosystemach górskich jest nie tylko estetyczna. Rośliny te są ważnym ogniwem łańcuchów pokarmowych – ich nasiona, pyłek i tkanki bywają wykorzystywane przez bezkręgowce, a bulwocebule mogą stanowić pokarm dla drobnych gryzoni i niektórych ssaków kopytnych. Jednocześnie masowe kwitnienie krokusów w krótkim czasie tworzy efekt tzw. pulsów zasobów – nagłego wzrostu dostępności nektaru i pyłku, z którego korzysta wiele gatunków owadów, wspierając ich rozwój na początku sezonu.
Uprawa krokusów w ogrodzie i w pojemnikach
Krokusy należą do roślin stosunkowo łatwych w uprawie, co sprzyja ich popularności. Podstawowym warunkiem powodzenia jest zapewnienie im przepuszczalnego podłoża oraz stanowiska o dostatecznym nasłonecznieniu, przynajmniej w okresie wiosennego wzrostu. Bulwocebule sadzi się jesienią, od września do listopada, na głębokość około 6–10 cm, w zależności od wielkości. Odstępy między egzemplarzami mogą być niewielkie – 5–8 cm – co pozwala na uzyskanie efektu gęstej, kolorowej plamy.
W ogrodzie krokusy dobrze rosną zarówno na rabatach, jak i w trawniku. W przypadku trawnika ważne jest jednak, aby pierwsze koszenie przeprowadzić dopiero po całkowitym zaschnięciu liści, w przeciwnym razie rośliny nie zdążą zgromadzić zapasów i stopniowo będą słabnąć. W ogrodach skalnych krokusy łączy się często z innymi wczesnowiosennymi geofitami, takimi jak przebiśniegi, śnieżyce, ranniki czy cebulice.
W uprawie pojemnikowej konieczne jest zastosowanie warstwy drenażu – np. keramzytu lub grysu – oraz lekkiego substratu. Donice warto chronić przed nadmiernym przemarzaniem, zwłaszcza w surowych zimach; w praktyce często wystarcza ustawienie ich przy ścianie budynku lub okrycie. Po kwitnieniu i zaschnięciu liści bulwocebule mogą pozostać w pojemniku lub zostać wykopane i przechowane w chłodnym, suchym miejscu do kolejnego sezonu.
Pielęgnacja krokusów jest ograniczona – po posadzeniu wymagają jedynie umiarkowanego podlewania przy długotrwałej suszy, ewentualnego nawożenia wczesną wiosną słabym nawozem wieloskładnikowym oraz ochrony przed szkodnikami. Do najczęstszych problemów należą choroby grzybowe powodujące gnicie bulwocebul w zbyt mokrym podłożu oraz uszkodzenia mechaniczne powodowane przez nornice, krety lub ptaki. Odpowiedni dobór stanowiska i właściwy drenaż zwykle minimalizują te zagrożenia.
Różnorodność gatunków i ciekawostki o krokusach
Choć większość osób kojarzy krokusy z klasycznymi, fioletowymi kwiatami, różnorodność rodzaju Crocus jest znacznie większa. Crocus chrysanthus to gatunek o żółtych, często paskowanych kwiatach, pochodzący z Bałkanów i Azji Mniejszej, który stał się jednym z głównych przodków odmian ogrodowych o złocistych barwach. Crocus tommasinianus, zwany czasem krokusem wczesnym, tworzy delikatne, różowofioletowe kwiaty i jest ceniony za zdolność do naturalizowania się w trawnikach oraz odporność na mniej sprzyjające warunki.
Istnieją także gatunki jesienne, np. Crocus speciosus czy Crocus kotschyanus, kwitnące, gdy większość roślin ogrodowych kończy swój sezon. Ich pojawienie się we wrześniu czy październiku bywa zaskoczeniem i dodaje koloru jesiennym rabatom. Kwiaty tych gatunków są często większe i bardziej delikatne niż u krewniaków wiosennych, podatniejsze na uszkodzenia przez intensywne opady czy przymrozki, dlatego warto sadzić je w miejscach osłoniętych.
Ciekawostką jest pochodzenie szafranu uprawnego – Crocus sativus. Uważa się, że jest on triploidalnym mieszańcem powstałym z dzikich gatunków, prawdopodobnie Crocus cartwrightianus lub pokrewnych, co sprawia, że nie wytwarza zdolnych do kiełkowania nasion i rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie poprzez podział bulwocebuli. Oznacza to, że wszystkie rośliny szafranu uprawnego na świecie są klonami wywodzącymi się z ograniczonej puli pierwotnych osobników, utrwalonej przez człowieka.
W kulturze starożytnej krokusy miały liczne odniesienia symboliczne. W mitologii greckiej pojawiają się opowieści o młodzieńcu Krokosie przemienionym w kwiat, a szafran był ceniony jako luksusowy barwnik oraz składnik wonnych olejków. W różnych kulturach krokusy i szafran związane były z bogactwem, odrodzeniem, światłem i słońcem. Współcześnie motyw krokusa pojawia się często w sztuce użytkowej, fotografii, a także w logotypach organizacji związanych z ochroną przyrody, turystyką górską czy zielenią miejską.
Warto również wspomnieć o właściwościach chemicznych krokusów. Barwniki odpowiedzialne za intensywną żółtopomarańczową barwę szafranu to przede wszystkim krocyna i kroketyna, a za jego charakterystyczny aromat odpowiadają lotne związki, w tym safranal. Związki te są badane pod kątem potencjalnego działania antyoksydacyjnego, neuroprotekcyjnego i przeciwzapalnego. Choć wyniki badań są obiecujące, stosowanie przetworów z szafranu w celach leczniczych powinno odbywać się z rozwagą.
Znaczenie krokusów dla ludzi i przyrody – podsumowanie
Krokusy są roślinami, które w wyjątkowy sposób łączą walory estetyczne, użytkowe i przyrodnicze. Dla wielu osób pierwsze fioletowe lub żółte kwiaty przebijające się przez topniejący śnieg to symbol końca zimy i zapowiedź cieplejszych dni. W ogrodach i parkach krokusy są cenione za małe wymagania i szybkie efekty – posadzone jesienią, już w następnym sezonie tworzą kolorowe dywany. Dla botaników i przyrodników są natomiast ciekawym przykładem przystosowania roślin do skrajnie sezonowych warunków środowiska.
Znaczenie gospodarcze krokusów, zwłaszcza w postaci szafranu, pokazuje, jak delikatne kwiaty mogą stać się źródłem jednego z najbardziej cenionych surowców roślinnych na świecie. Jednocześnie historia uprawy szafranu i różnorodność dzikich gatunków krokusów stanowią świadectwo długotrwałej, złożonej relacji między człowiekiem a przyrodą. Ochrona naturalnych stanowisk krokusów, szczególnie w górach, jest ważnym elementem zachowania dziedzictwa przyrodniczego i krajobrazowego dla przyszłych pokoleń.
Rola krokusów w ekosystemach, zwłaszcza jako wczesne źródło pokarmu dla owadów zapylających, nabiera współcześnie dodatkowego znaczenia w kontekście spadku liczebności wielu gatunków zapylaczy. Sadzenie krokusów w ogrodach, na terenach miejskich czy w przestrzeniach półnaturalnych może być prostym, a jednocześnie skutecznym działaniem wspierającym bioróżnorodność. Łącząc piękno, użyteczność i wartość ekologiczną, krokusy zasługują na uwagę zarówno miłośników roślin, jak i wszystkich osób zainteresowanych ochroną przyrody.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o krokusy
Jak sadzić krokusy w ogrodzie, aby dobrze rosły i kwitły?
Bulwocebule krokusów sadzi się jesienią, najlepiej od września do listopada, na głębokość około trzykrotności ich wysokości, czyli zwykle 6–10 cm. Podłoże powinno być przepuszczalne, z dodatkiem piasku lub żwiru, aby uniknąć zastoin wody. Stanowisko wybieramy słoneczne lub lekko półcieniste, szczególnie ważne jest dobre nasłonecznienie wczesną wiosną. Bulwy sadzimy w grupach po kilkanaście sztuk w odstępach około 5–8 cm, co pozwala uzyskać efekt gęstych, kolorowych plam kwiatów w czasie kwitnienia.
Czy krokusy można sadzić w trawniku i jak o nie dbać w takim miejscu?
Krokusy bardzo dobrze sprawdzają się w trawnikach, tworząc naturalistyczne, wiosenne dywany kwiatów. Bulwocebule sadzi się w trawę jesienią, w małych kępach lub nieregularnie rozsianych grupach. Kluczowa zasada pielęgnacji to wstrzymanie się z pierwszym koszeniem do momentu, aż liście krokusów całkowicie zaschną – zwykle trwa to kilka tygodni po kwitnieniu. Zbyt wczesne koszenie osłabia rośliny i ogranicza ich zdolność do odtwarzania zapasów w bulwocebulach, co może prowadzić do stopniowego zaniku nasadzeń.
Jaka jest różnica między krokusem a jesiennym zimowitem?
Krokusy (Crocus) i zimowity (Colchicum) często są mylone, bo niektóre gatunki obu rodzajów kwitną jesienią i mają podobne kwiaty. Różnią się jednak budową i przynależnością systematyczną. Krokusy należą do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), mają sześć pręcików i zwykle wąskie liście z jasnym paskiem. Zimowity należą do rodziny zimowitowatych (Colchicaceae), mają trzy pręciki, szersze liście i większe kwiaty. Co ważne, zimowity są silnie trujące, podczas gdy krokusy zazwyczaj nie wykazują tak wysokiej toksyczności.
Czy wszystkie krokusy są jadalne i bezpieczne w użyciu?
Nie wszystkie krokusy nadają się do spożycia, a niektóre mogą powodować podrażnienia lub dolegliwości żołądkowe. W praktyce tylko znamiona słupków krokusa uprawnego (Crocus sativus) są stosowane jako przyprawa znana jako szafran. Innych gatunków krokusów nie powinno się używać kulinarnie, zwłaszcza że łatwo je pomylić z roślinami trującymi, takimi jak jesienny zimowit. Dlatego, jeśli nie ma się absolutnej pewności co do gatunku, lepiej ograniczyć się do zakupu certyfikowanego szafranu z pewnego źródła i nie eksperymentować z dzikimi roślinami.
Dlaczego szafran jest tak drogi i jak powstaje z krokusów?
Szafran to wysuszone znamiona słupków krokusa uprawnego (Crocus sativus). Każdy kwiat ma tylko trzy delikatne znamiona, które trzeba zebrać ręcznie, zwykle o wschodzie słońca, zanim kwiat całkowicie się rozwinie. Do wyprodukowania jednego kilograma szafranu potrzeba nawet 150–200 tysięcy kwiatów, a cała praca jest czasochłonna i wymaga dużej precyzji. Dodatkowo roślina rozmnaża się tylko wegetatywnie, co ogranicza możliwości szybkiego zwiększania upraw. Wszystkie te czynniki sprawiają, że szafran jest jedną z najdroższych przypraw na świecie.